Visie

Onderwijs is de motor van onze brede welvaart

De ontwikkeling van kinderen, leerlingen en studenten is van groot belang voor de samenleving van morgen. De wereld om ons heen verandert in rap tempo.
Dit betekent dat leren en ontwikkelen cruciaal zijn, zowel voor jonge kinderen die starten op de basisschool als de oudere werknemer die bij wil blijven voor het werk van morgen. Een goed opgeleide beroepsbevolking vormt de basis van onze welvaartstaat en onze kenniseconomie. Daarnaast leren jongeren in ons onderwijs samenleven en worden ze gevormd, uitgedaagd en toegerust

Uit vele onderzoeken blijkt dat onderwijs zorgt voor gezondere burgers, lagere criminaliteit en dat er een sterke samenhang is tussen onderwijs, maatschappelijk vertrouwen, sociale participatie en democratie. Het onderwijs is daarmee van groot belang voor het behoud van de sociale cohesie in de samenleving en ons welzijn. In ons onderwijs leggen we dus de basis voor onze welvaart en welzijn.

De uitdagingen in het huidige onderwijsstelsel

Leerlingen, studenten, onderwijs professionals en schoolorganisaties ervaren echter dagelijks de beperkende kanten van het huidige onderwijsstelsel. We zien dat de lees- en rekenvaardigheid bij Nederlandse leerlingen al jaren daalt, er is sprake van kansenongelijkheid, het beroepsonderwijs wordt ondergewaardeerd en schotten in het systeem voorkomen dat we het maximale uit elk talent kunnen halen. De motivatie van leerlingen daalt en studenten ervaren minder ruimte om zich breed te ontwikkelen. Daarnaast lukt het niet om in de samenleving een brede, sterke leercultuur te ontwikkelen en is er een gebrek aan waardering en professionele ruimte voor onderwijsprofessionals, waardoor het personeelstekort en de werkdruk toenemen.

De oorzaken zijn divers en met elkaar verbonden. Er ontbreekt een lange termijnvisie op onderwijs, ontwikkeling en innovatie en de nationale onderwijsuitgaven dalen terwijl de uitdagingen waar het onderwijs voor staat alleen maar toenemen.

Dit in combinatie met een veranderende wereld waarin nieuwe uitdagingen door technologie, nieuwe vormen van concurrentie, klimaatverandering en verschuivende geopolitieke verhoudingen andere eisen stellen aan de maatschappij en dus aan het onderwijs, maakt herziening van het onderwijsstelsel urgent.

En eigenlijk is dat ook niet zo gek: de basisstructuur van het huidige onderwijsstelsel is inmiddels vijftig jaar oud en past steeds minder bij de ontwikkelingen in het onderwijs, de samenleving, de arbeidsmarkt en de economie. De rek is uit het systeem. Dat is waarom we groot onderhoud aan het huidige onderwijsstelsel bepleiten.

Onderwijzen is vooruitzien

De constatering dat het Nederlandse onderwijs de drijvende kracht is achter onze brede welvaart, vormt het vertrekpunt van dit visiestuk. Maar deze motor is aan revisie toe. Het onderwijs van vandaag, leidt immers op voor de maatschappij van morgen.

Het onderwijs is een spiegel van onze samenleving en daarmee ook een goede voorspeller voor de samenleving van de toekomst. Toekomstbestendig onderwijs vraagt om een brede blik, waarbij zowel voldoende aandacht is voor beroepsgerichte en academische kennis en vaardigheden als voor waardevolle aspecten zoals burgerschapsvorming, leesplezier en creativiteit. Het vraagt om onderwijs dat niet alleen kwalificeert voor de arbeidsmarkt, maar waarin ook de bredere opdracht van socialisatie en persoonsvorming centraal staat, onderwijs dat jongeren verder helpt in hun leven en hun ontwikkeling.

Vakmensen en hoogwaardige professionals zijn de ruggengraat van de samenleving en de motor van de economie. We pleiten voor een gelijkwaardige erkenning van cognitieve en praktische vaardigheden, zodat elke jongere de kans krijgt de eigen talenten optimaal te benutten.

Toekomstbestendig onderwijs vraagt bovenal om investeringen in een onderwijsstelsel waar iedereen een leven lang toegang heeft tot publiek onderwijs. Een systeem dat uitgaat van de noodzaak om je voortdurend verder te ontwikkelen, als wendbare en weerbare professional in een samenleving die continu verandert. We hebben immers alle talenten nodig!
Het vraagt ook om voldoende vakbekwame en goed opgeleide docenten die zich gemotiveerd blijven voelen om zich in te zetten voor onze maatschappij. En dat vraagt om erkenning en ruimte voor het vakmanschap van de leraar.

Wij staan daarbij pal voor de kernwaarden van het Nederlandse onderwijs. De rijkdom van het onderwijslandschap op het gebied van overtuiging en pedagogisch didactische voorkeur is een kracht van ons systeem die we moeten behouden. Daarmee behouden we ook de keuzevrijheid van leerlingen en hun ouders. Kansengelijkheid en de ruimte voor elke leerling en student om zich optimaal te ontplooien, staan voor ons voorop. Dat vraagt om onderwijs dat gekenmerkt wordt door kwaliteit, publieke toegankelijkheid en ruimte voor professionals en om voldoende mensen die gemotiveerd zijn om te werken in het onderwijs.

Dat is wat we voor ogen hebben, maar dit vereist dat we loskomen van de huidige (institutionele) situatie. Dat we ons niet laten leiden door de huidige indelingen en de institutionele vormgeving in de huidige scholen en schoolgebouwen. Het vraagt dat we in het licht van de geschetste problematiek nadenken over het belang van de kinderen, de leraren, en allen die in het onderwijs werken, vanwege de maatschappij van de toekomst.
Dit alles vraagt om sector overstijgend denken waarbij institutionele belangen niet leidend zijn.

Een onderwijsstelsel dat aansluit op de uitdagingen van vandaag en morgen

We pleiten voor een onderwijsstelsel

• dat jongeren opleidt tot volwaardige burgers die kunnen participeren in een democratische samenleving.
• dat ervoor zorgt dat de samenleving economisch veerkrachtig is en onze welvaart kan behouden. Dit vraagt om een goed opgeleide en bijblijvende beroepsbevolking.
• waarin elk kind de basisvaardigheden goed in de vingers krijgt.
• dat adaptief is aan de veranderende wereld.
• met rolvastheid en rolduidelijkheid van de verschillende spelers (leraar, bevoegd gezag, vakbond, ouders, leerlingen/studenten, beroepsverenigingen, werknemers en politiek).
• dat onderwijskwaliteit faciliteert en jongeren met plezier laat leren.
• waarbij elk talent telt en iedereen wordt gestimuleerd om het maximale uit zichzelf te halen.
• waarbij de motivatie en het welbevinden van leerlingen en studenten toeneemt door minder toetsdruk en meer aandacht voor de volle breedte van hun ontwikkeling.
• dat segregatie en kansenongelijkheid tegengaat in plaats van versterkt a. door het wegnemen van belemmeringen voor doorstroommogelijkheden
• met ruimte en waardering voor onderwijsprofessionals.
• gericht op onderwijsontwikkeling en een sterke leercultuur, waarin Leven Lang Ontwikkelen is ingebed.
• met bekostiging die adequaat, voorspelbaar en structureel is.

Positie en rol van de Stichting van het Onderwijs

De Stichting van het Onderwijs is een uniek platform met een vertegenwoordiging van alle onderwijssectoren en sociale partners. Dit geeft ons de kans om in gezamenlijkheid, ieder vanuit zijn eigen rol, het brede gesprek te voeren over een ander stelsel en de dialoog met alle stakeholders in het onderwijs te faciliteren. Als stichting willen wij onze verantwoordelijkheid nemen om het stelsel toekomstbestendig te maken. Dit vraagt echter ook om de bereidheid van de politiek en andere relevante stakeholders om samen te werken.